هو

نفس »، دشمن درجه یک انسان 

به ما گفتند در دعا‌ها بگوئید: وَ لا تَجعَلْ فِی قُلُوبِنَا غِلاً لِلَّذِینَ آمَنُوا (1)؛ خدایا! این صحنه دل ما را طوری شفاف بکن که کینه هیچ کسی در آن نباشد. خدای سبحان به فلان شخص خیر داد، به ما هم بدهد؛ کم که نمی آید! لا تَزیدُهُ کَثرَهُ العَطاءِ إلا جُوداً وَ کَرَماً (2). بعضی ‌ها هستند که کرمشان محدود است، وقتی دادند تمام می شود؛ امّا اگر کسی کرمش نا متناهی باشد، نعمتهایش بی پایان؛ کم نمی آید! چرا فقط از خدا یک سلسله کمالات توقع داشته باشیم؛ نخیر، هم به آن آقا بدهد، هم به ما. چرا از او بگیرد و‌ به ما بدهد؛ این می شود حسد! نه؛ به او بدهد، اَضعاف مُضاعف هم بدهد، به ما هم بدهد.

بهشت درونی، نمادی از اوصاف درونی انسان

ما می توانیم در درون خود یک بهشتی داشته باشیم و راحت زندگی بکنیم. چون هیچ چیزی ما را راحت نمی کند، مگر همان اوصاف درونی ما! حالا بر فرض یک چنین سالنی را پر از برلیان بکنند، بین دو نفر تقسیم بکنند؛ تازه اوّل دعواست! هیچ چیزی جدای از جان آدم، آدم را راضی نگه نمی دارد!! ما خیال می کنیم آسایش ما در بیرون جان ماست؛ نخیر،‌ آسایش ما در درون جان ماست.

«نفس»، بدترین دشمن انسان

هیچ کسی در عالم دشمن ما نیست، فقط خود مائیم که مزاحم خود مائیم!استادمان مرحوم آقای شیخ محمّد تقی آملی(ره) صاحب مصباح‌الهدی، صاحب دُرر الفوائد فرمودند: دو بار برای من این صحنه پیش آمد که من در عالم رؤیا دیدم دشمنی به من حمله کرده است و من قدرت مقابله با او را ندارم؛ او مرتب حمله می‌کند و من هیچ چاره ای نداشتم؛ بالأخره ناچار شدم دستش را گاز بگیرم تا مرا ر‌ها کند. دست او را به شدت گاز گرفتم و از شدت درد بیدار شدم، دیدم دستم در دهان خود من است. به من فهماندند هیچ کس دشمن تو نیست، مگر خود تو! کسی در عالم به ما کاری ندارد. نه فرشتگان به ما کاری دارند، نه انسان‌ها به ما کاری دارند، نه در و دیوار به ما کاری دارند: اَعدَی عَدُوِّکَ نَفسُکَ الَّتِی بِینَ جَنبَیک (3).

ما اگر درست زندگی کردیم، همه چیز برای ما حل است. بد کسی را نخواهیم، نقص کسی را نخواهیم، در صدد عیب جوئی کسی نباشیم. ما وظیفه داریم هدایت بکنیم، امر به معروف بکنیم، نهی از منکر بکنیم، تا آنجا که ممکن است دست کسی را بگیریم؛ امّا کینه کسی را در دل راه ندهیم. آنوقت قهراً ما می شویم بهشتی منش، وقتی شدیم بهشتی منش، ما هم میوه مان دائمی است! حالا هر کس به اندازه خودش؛ یک وقت یک کسی حوزوی است، یک وقت یک کسی دانشگاهی است، یک وقت یک کسی کشاورز است، یک وقت کسی دامدار است. بالأخره یک کشاورز صالح در تمام مدت عمرش در آن منطقه خودش برکت دارد. مهندس اینطور است، معمار اینطور است، کارگر اینطور است، کارفرما اینطور است؛ هر کسی در کار خودش می شود: وَ جَعَلَنِی مُبارَکاً اَینَ مَا کُنتُ (4).

سرّ همراه بودن دعا‌ها با ذکر شریف صلوات

به ما گفتند: در تمام مدت ها، مخصوصاً شب جمعه به نام اهل‌بیت (علیهم السَّلام) عرض ارادت کنید. یکی از بهترین ذکرهای شب جمعه همین صلوات بر محمّد و آل محمّد است. اینکه می‌بینید در صحیفه سجادیه وجود مبارک امام سجاد (ع) هر دعائی که دارد، اوّل درود بر این خاندان است؛ سرّش همان نکته ای است که وجود مبارک حضرت امیر در نهج البلاغه دارد. حضرت فرمود: شما اگر صلوات بفرستید بر اهل بیت؛ خدا این صلوات را، این دعا را مستجاب می کند. در کنار این دعا اگر یک دعای دیگر بخواهید، آن راهم خدا مستجاب می کند؛چون اگر شما دو چیز را از خدا بخواهید؛ اینچنین نیست که خدا یکی را قبول بکند، یکی را قبول نکند! به برکت آن اوّلی، دوّمی را هم قبول می‌کند. یعنی اگر ما صلوات فرستادیم، سپس از خدای سبحان چیزی را خواستیم، هر دو را عملی می کند؛حضرت فرمود: فائده صلوات بر اهل بیت (علیهم السَّلام) این است که ادعیه بعدی شما هم مستجاب است. آنوقت ما خودمان می شویم یک بهشت سیّار!

رسول خدا (ص) شهر حکمت و امیر مؤمنان (ع)درب ورودی آن

مرحوم صدوق (ره) در کتاب شریف امالی این حدیث را نقل کردند، این شاید در حدود 30 حدیث باشد که معروف است و شاید خیلی بیش از این‌ها باشد که برادران اهل سنّت نقل کرده‌اند و همه ما هم این حدیث را شنیده ایم که وجود مبارک پیغمبر درباره حضرت امیر (ع) فرمود: اَنَا مَدِینَهُ العِلمِ وَ عَلیٌ بابُهَا (5). امّا آن که مرحوم صدوق (رض) در امالی نقل می کند، این است: اَنَا مَدینَهُ الحِکمَه وَ هِیَ الجَنَّه وَ اَنتَ یا عَلیُّ بابُهَا (6). من شهر حکمتم، همین معرفت خدا و احکام خدا و مَخافت الهی ،بهشت است و تو دَرِ این بهشتی!

حضور فعلی جویندگان حکمت و دانش در بهشت

اَنَا مَدینَهُ الحِکمَه وَ هِیَ الجَنَّه وَ اَنتَ یا عَلیُّ بابُهَا. یعنی هم اکنون ما در بهشتیم. البتّه آن بهشتی که: جنّات تَجرِی مِنْ تَحتِهَا الاَنهار (7)؛ درختی داشته باشد، میوه ای داشته باشد، نهری داشته باشد؛ آن بهشت بَعدَ المُوت است. امّا این بهشت معرفت، بهشت مَعدِلت، بهشت آسایش، بهشت حرّیت؛‌ این الآن هست. فرمود: حکمت، بهشت است و ما الآن در بهشتیم! این همان است که وجود مبارک عیسی گفت: وَ جَعَلَنِی مُبارَکاً اَینَ مَا کُنتُ، از آن طرف هم خدای سبحان می فرماید: درخت های بهشت، میوه‌های آن‌ها دائمی است و خاندان عصمت و طهارت اینچنین اند.

بیانات حضرت آیت الله جوادی آملی (دام ظلّه) در جلسه درس اخلاق در دیدار با جمعی از طلاب، دانشجویان، کارکنان آموزش و پرورش و اقشار مختلف مردم ، قم ؛ 24/ 2/ 1383      

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

(1)حشر/10                       (2) مستدرک الوسائل/ 5/ 133 ـ با اندکی تفاوت

(3) عدّه الدّاعی/ 314           (4)مریم/31              (5) وسائل الشیعه/ 27/ 34

(6) الأمالی لِلصدوق/ 388      (7) برداشت از: بقره/ 25