بنام خدا
پرسش:
با توجه به اینکه فقط خدای متعال رزاق علی‌الاطلاق است و تقدیر ارزاق و وسعت و ضیق آن به دست اوست، چه توجیه و فلسفه‌ای را می‌توان برای این تفاوت روزی‌ها مطرح کرد؟
پاسخ:
شکی نیست که براساس آموزه‌های وحیانی، تقدیر رزق و روزی و وسعت و ضیق آن فقط به دست خدای متعال است. «اولم یعلموا ان‌الله یبسط الرزق لمن یشاء و یقدر» آیا آنها ندانستند که خداوند روزی را برای هر کس بخواهد گسترده یا تنگ می‌سازد؟ (زمر- 53) آری خدای منان باعلم ازلی و ابدی خود و احاطه تام بر احوالات انسان‌ها به خوبی می‌داند که با افزایش روزی خود بر بندگان، عده‌ای از آنان به طغیان و سرکشی می‌افتند و از حد خود بیرون می‌روند. از همین رو از روی لطف خود و برای جلوگیری از سرکشی آنان، روزی آنان را به قدر خاص محدود می‌کند.
«ولو بسط الله لعباده لبغوا فی‌الارض ولکن ینزل بقدر ما یشاء انه بعباده خبیر بصیر» و اگر خدا روزی را برای بندگانش وسعت می‌داد، مسلما در زمین سر به عصیان برمی‌داشتند و لکن به اندازه‌ای که می‌خواهد نازل می‌کند. به راستی او به (حال) بندگانش آگاه و بینا است.» (شوری- 27) اوست که با حکمت بالغه‌اش، کمی و زیادی رزق را بین بندگان خود تقدیر و تقسیم می‌کند تا بدین وسیله ناسپاسان را از سپاسگزاران و شکیبایان را از ناشکیبان بازشناسد و براساس رفتار و عکس‌العمل خوب و بد آنان، به آنان مرتبت سعادت یا هلاکت و شقاوت بخشد.
به گفته مولای متقیان امام علی(ع) (خداوند) روزی‌ها را مقدر کرده، برخی اندک و برخی فراوان، دسته‌ای در تنگی و سختی و دسته‌ای در فراخ و آسانی. سپس بین آنها به عدالت عمل کرد تا کسانی را که در آسانی‌ها و سختی‌ها قرار دارند بیازماید و بدین وسیله در میان غنی و فقیر، شکر و صبر را مورد آزمایش قرار دهد. (نهج‌البلاغه، خطبه 90)
اوست که با تقدیر و تقسیم روزی خود بین فقیر و غنی، زرنگ و تنبل، ضعیف و قوی، بافراست و بی‌کیاست و... به همگان ثابت کرده است که کلید تقدیر روزی در دستان اوست و قدرت و فراست قدرتمندان و زیرکان نمی‌تواند اندازه‌ای را که او برای روزی آدمیان معین کرده است افزایش یا کاهش دهد.
علی(ع) خطاب به همه انسان‌ها، در نصیحتی مشفقانه، رمز آسوده‌زیستی و راحت‌طلبی واقعی را بارها و بارها این چنین بیان فرمودند: «به یقین بدانید، که خداوند عزوجل، هرچقدر بنده‌ای پرتلاش و پرتدبیر و چاره‌جو باشد، برای او سهمی بیش از آنچه در علم حکیمانه‌اش مقدر فرموده است، قرار نمی‌دهد. (و در نقطه مقابل) هرچقدر بنده‌ای ضعیف و کم‌تدبیر باشد، برای او سهمی کمتر از آنچه در علم حکیمانه‌اش مقدر نموده است، قرار نداده است. هان ای مردم! هیچ زکاوتمندی با زکاوت خود (چیز اندکی همچون) پوست هسته خرما را بر رزق خود نمی‌افزاید و هیچ کم‌خردمندی دراثر کم‌خردی خود (چیز اندکی همچون) پوست هسته خرما را از دست نمی‌دهد. پس آن کس که این نکته را درک کند و به آن عمل نماید، آسوده‌ترین مردم در کسب منفعت خود می‌باشد، و آن کس که این نکته را دریابد اما به آن عمل نکند، مشغول‌ترین انسان‌ها در راه ضرررساندن به خویش است.» (وسایل‌الشیعه، ج 17، ص 49)
مگر نه این است که عامل بسیاری از دزدی‌ها، اختلاس‌ها، ضرب و شتم‌ها و قتل‌ها، ناراحتی‌های عصبی و فشارهای روحی و روانی و بسیاری از نابسامانی‌های فردی و اجتماعی، از آنجا ناشی شده است که بسیاری از افراد، بدون توجه به تقدیرات حکیمانه خداوند و غفلت از او، و تنها با اتکا به قدرت تدبیر و زوربازوی خود، به این سو و آن سو می‌دوند تا لقمه‌ای نان به دست آورند و این دوندگی بی‌حاصل را تا جایی ادامه می‌دهند که از رمق بیفتند و چشم به دست این و آن بدوزند. این عده، خواسته یا ناخواسته، آگاهانه یا جاهلانه به جای اتکا به خداوند، به خود متکی‌اند و همه‌چیز را در سایه تلاش و تدبیر خود معنا می‌کنند. به راستی اگر به جای خود، به خدامتکی شویم و در فکر و عمل به تقدیرات حکیمانه او گردن نهیم، بسیاری از التهاب‌ها و ناراحتی‌های فردی و اجتماعی از بین رفته و جای آنها را راحتی و آرامش روحی و روانی فرا می‌گیرد. بنابراین فلسفه وسعت و ضیق رزق و روزی انسان‌ها، نوعی آزمایش است تا در پرتو آن توانایی‌ها و استعدادهای بالقوه شکوفا گردد و اعمال و رفتار انسان‌ها در این دنیا مورد ارزیابی و امتحان واقع شود.
موضوع مطلب : 
