استفتائات احکام شرعی موسیقی

چیستی

س 10: مقصود از موسیقى و غنا چیست؟

ج ، موسیقی نواختن با آلات خاص آن است که می تواند مجاز و یا غیر مجاز باشد و غنا نحوه ای از خواندن است که مطربه بوده و خاص مجلس لهو و لعب وحرام است

س 2: منظور از موسیقى مطرب ولهوى چیست؟ و راه تشخیص موسیقى مطرب و لهوى از غیر آن چیست؟

ج ، موسیقی که انسان را از یاد خدا غافل کرد و همچنین همراه با گناه ویا باعث گناه شود را لهوی و مطرب گویند و راه تشخیص با در نظز داشتن ملاکات معیار تشخیص عرف جامعه و خود شخص مکلف است

ملاکات موسیقى مطرب ولهوى عبارتند:

1.        نحوه خواندن، لهوی مطرب(شادی آور) که مناسب مجالس خوشگذرانی و گناه است باشد. 

2.       صدای زن برای مرد نامحرم

3.       الفاظ و اشعار خلاف شرع، مفسده و شهوت انگیز باشد.

4.       انسان را از حالت عادی خارج و به حالت غم یا شادی در آورد.

س 1156: آیا جایز است مردى غناى زن اجنبیه را به قصد لذت بردن از حلال خود گوش کند؟ آیا غناى زن براى شوهر و برعکس جایز است؟ و آیا این گفته صحیح است که شارع مقدس غنا را به علت ملازمت آن با مجالس لهو و لعب و عدم انفکاک از آن دو حرام کرده و تحریم غنا ناشى از تحریم آن مجالس است نظیر تحریم تجارت و ساخت مجسمه که فایده‏اى غیر از عبادت براى آن متصوّر نیست، بنابر این انتفاء مناط و علت حکم در این زمان ، مستلزم انتفاء حرمت است؟

ج ، اول اینکه خود غنا حرام است فرقی نمی کند به چه قصدی گوش داده شود لذا قصد خیر جوازعمل غیر شرعی نمی شود دوم محرمیت دخالتی در حکم حرمت غنا ندارد لذا تفاوتی بین همسر و زن اجنبی ندارد سوم اینکه مناسبت غنا با مجالس لهو و لعب یکی از ملاکات حرمت است لذا به صرف فرض مذکور حلال نمی شود چهارم اینکه در حرمت غنا و مجسمه سازی مناسبتی نیست تا حکمی یکسان داشته باشند

مرجع بیان احکام شرعی موسیقی

س 1: گوش دادن به نوارهایى که توسط سازمان تبلیغات اسلامى و یا مؤسسه اسلامى دیگر مجاز اعلام شده‏اند، چه حکمى دارد؟ و استفاده از آلات موسیقى مثل کمان، ویولون و نى چه حکمى دارد؟

ج ، ملاک و مرجع بیان حکم موسیقی مجاز و غیر مجاز فقیه است و تشخیص آن با در نظر داشتن ملاکات با عرف جامعه و خود مکلف است و استفاده از آلات موسیقى مثل کمان، ویولون و نى بسته به نوع استفاده آنهاست.

س 9: بعضى از جوانان که تازه به سن بلوغ رسیده‏اند از مراجعى تقلید مى‏کنند که فتوى‏ به حرمت موسیقى بطور مطلق داده‏اند هر چند از رادیو و تلویزیون دولت اسلامى پخش شود، حکم این مسئله چیست؟ و آیا اگر ولىّ فقیه گوش دادن به موسیقى حلال را اجازه داده باشد، آیا تجویز او بخاطر احکام حکومتى براى جواز آن کافى است یا اینکه آنان باید به فتواى مرجع تقلید خود عمل کنند؟

ج ، باید به فتوای مرجع تقلید خود عمل کنند چراکه موسیقی از احکام حکومتی نیست تا حکم ولی فقیه بر فتوای دیگران مقدم شود.

س 12: موسیقى که از رادیو و تلویزیون جمهورى اسلامى پخش مى‏شود، چه حکمى دارد؟ آیا این گفته که حضرت امام«قدس سره» موسیقى را بطور مطلق حلال اعلام کرده‏اند، صحیح است؟

ج ، پخش از صدا و سیما ملاک جواز نیست اگرچه اصولا موارد مجاز پخش می شود وتشخیص با مکلف است تا با ملاکات مطرح شده موسیقی مجاز و غیر مجاز از سوی فقها خاصه مرجع تقلید خود بسنجد و نه حضرت امام ره بلکه هیچ فقیهی ملطقا حلال نکرده چرا که اصل حرمت اجماعی است فقط در کم و کیف یا مصادیق آن اختلاف است

س 13: گاهى از رادیو و تلویزیون آهنگهایى پخش مى‏شود که به نظر من مناسب با مجالس لهو و فسق هستند، آیا بر من واجب است که از گوش دادن به آنها خوددارى نموده و دیگران را هم از آن منع کنم؟

ج ، واجب است گوش نکنید و دیگران را نیز اگر با شما موافقند باید از گوش کردن نهی کنید.

ساخت و تعمییر الات موسیقی

س 1164: آیا ساخت سنتور که از آلات موسیقى محسوب مى‏شود و کسب درآمد با آن به عنوان شغل جایز است؟ آیا بهره‏گیرى از اموال و کمک به ساخت سنتور به منظور توسعه و تکمیل صنعت سنتورسازى و تشویق نوازندگان به نواختن آن جایز است؟

ج ، ساختن و نواختن آلات موسیقی مجاز اشکال ندارد

خرید و فروش الات موسیقی

س 1150: خرید و فروش آلات موسیقى چه حکمى دارد؟ و حدود استفاده از آنها کدام است؟

ج ، خرید و فروش آلات موسیقى مختص لهو و لعب اشکال دارد و در مواردی که کابرد دوگانه حلال و حرام دارد مکروه است و بهتر است ترک شود و در مواردی که مختص استفاده در موارد حلال دارد جایز است و حدود استفاده از آنها لهوی نبودن آن است.

نواختن موسیقی

س 3: آیا شخصیت نوازنده و محل نواختن و یا غرض و هدف از آن در حکم موسیقى تأثیر دارد؟

ج ، بله ، موارد ذکر شده در وجود مصداق موسیقی مطربه ولهوی موثر است.

س 6: آیا زدن بر ظرفها و سایر وسایلى که جزء آلات موسیقى نیستند، در عروسى‏ها توسط زنان جایز است؟ اگر صدا به بیرون از مجلس برسد و مردان آن را بشنوند چه حکمى دارد؟

ج ، نوع آلت موسیقی ملاک جواز نیست بلکه نوع استفاده ملاک است، بنابر این اگر ملاکات موسیقی غیر مجاز و مفسده ای هم نداشته باشد اشکال ندارد.

س 7: دف زدن توسط زنان درعروسى ها چه حکمى دارد؟

ج ، اگر بصورت مطرب و لهوی نباشد، اشکال ندارد.

س 1144: نواختن موسیقى به منظور اهداف و اغراض عقلائى و حلال در مکان مقدسى مانند مسجد چه حکمى دارد؟

ج ، نواختن موسیقی مجاز که جهتی مثبت و مذهبی در آن باشد اشکال ندارد البته باید مواظب بود که مفسده ای نداشته باشد که در این صورت آن موسیقی به هر کیفیتی که باشد حرام است و بنابر احتیاط باید از نواختن موسیقی در مسجد پرهیز کرد.

س 1147: آیا موسیقى سنّتى که میراث ملى ایران مى‏باشد، حرام است یا خیر؟

ج ، ملاک حرمت در موسیقی لهو و لعب بودن آن است که مناسب مجالس گناه است و لذا فرقی بین موسیقی سنتی و غیره نیست.

س 1161: آیا نواختن موسیقى همراه قرائت قرآن با غیر از آلاتى که استفاده از آنها در مجالس لهو و لعب معمول است، جایز است؟

ج ، استفاده از آلات موسیقی با قرآن خواندن ،جایز نیست.

س 1162: طبل زدن در جشن‏هاى میلاد و غیر آن چه حکمى دارد؟

ج ، اگر لهوی و مطرب نباشد در مناسبهای اسلامی اعم از جشن یا عزا اشکال ندارد.

س 1163: آلات موسیقى که دانش‏آموزان مدارس عضو گروههاى سرود آموزش و پرورش از آنها استفاده مى‏کنند چه حکمى دارند؟

ج ، استفاده از آلات موسیقی که منحصر در استفاده حلال باشد و استفاده مجاز آلاتی که کاربرد دوگانه دارد، اشکال ندارد

گوش کردن موسیقی

س 14: گوش دادن و غنا و موسیقى لهوى که محصول کشورهاى غربى است، چه حکمى دارد؟

ج ، اگر موسیقی دارای ملاکات حرام از جمله لهوی بودن باشد جایز نیست و لذا فرقی نمی کند محصول کدام کشور باشد .

س 1152: امروزه موسیقى براى معالجه بعضى از بیماریهاى روانى مانند افسردگى، اضطراب، مشکلات جنسى و سرد مزاجى زنان بکار مى‏رود، حکم آن چیست؟

ج ، موارد ذکر شده دلیل بر جواز نمی شود ولی با این حال اگر موسیقی ملاکات حرام را نداشته باشد، اشکال ندارد

خواندن آواز

س 15: خواندن به صورت غنا توسط هر یک از مرد یا زن چه از طریق نوار کاست باشد و یا از طریق رادیو و چه همراه موسیقى باشد و یا نباشد، چه حکمى دارد؟

ج ، نفس خواند غنایی حرام است مرد باشد یا زن ولی خواندن زن در غیر غنایی هم برای نامحرم جایز نیست و مواردی مثل نوع دستگاه بخش دخالتی در حکم ندارد و همراه بودن موسیقی نیز بسته به ملاکات آن است که مجاز باشد یا غیر مجاز و لذا صرف همراه بودن آن دخالتی در حکم ندارد

س 1151: آیا غنا در مثل قرآن و دعا و اذان جایز است؟

ج ، غنا حرام است اگرچه قرآن یا دعا باشد

س 1155: اگر معیار حرمت موسیقى، لهو بودن و مناسبت آن با مجالس لهو و گناه است، پس آوازها و سرودهائى که باعث ایجاد طرب در بعضى از مردم حتّى کودک غیر ممیّز مى‏شوند، چه حکمى دارند؟ و آیا گوش دادن به نوارهاى مبتذلى که در آنها زنان به صورت غنا مى‏خوانند ولى طرب‏آور نیستند جایز است؟ همچنین مسافرینى که سوار اتوبوس‏هاى عمومى که غالبا از این نوارها استفاده مى‏کنند مى‏شوند، چه تکلیفى دارند؟

ج ، موسیقى که لهو ی بوده و مناسبت با مجالس لهو و گناه یکی ملاکات حرمت است و ملاکات دیگری نیز وجود دارد از جمله اینکه موسیقی باعث طرب شود وهمچنین غنا با صدای زن برای نامحرم یکی دیگر از ملاکات حرمت است اگرچه طرب آور نباشد ، واما در مکانهای مثل اتوبوس اول باید نهی از منکر نمود دوم اینکه اگر اثر نکرد باید از آن مکان خارج شد سوم اینکه اگر امکان خروج نبود یا مشقت یا خطر داشت باید کاری کند که موسیقی را نشنود چهارم اگر این کار نیز ممکن نبود و مجبور شد دیگر تکلیفی ندارد ولی توجه و گوش نکند

س 1158: بعضى از ترانه‏ها در ظاهر انقلابى هستند و عرف هم آنها را انقلابى مى‏داند ولى نمى‏دانیم که آیا خواننده، قصد خواندن یک ترانه انقلابى را داشته یا یک ترانه طرب‏آور و لهو را، با توجه به اینکه خواننده مسلمان نیست ولى ترانه‏هاى او ملّى و متضمّن جملاتى برضد اشغال و همچنین تحریک مردم به مقاومت است، گوش دادن به این ترانه‏ها چه حکمى دارد؟

ج ، قصد خواننده دخالتی در حکم مذکور ندارد و لذا اگر با توجه به ملاکات موسیقی مجاز و غیر مجاز از نظر شنوند موارد مورد نظر مجاز است اشکال ندارد

س 1161: آیا نواختن موسیقى همراه قرائت قرآن با غیر از آلاتى که استفاده از آنها در مجالس لهو و لعب معمول است، جایز است؟

ج ، جایز نیست

گوش دادن آواز

س 4: آیا معیار حرمت موسیقى فقط مطرب و لهوى بودن آن است یا اینکه میزان تحریک و تهییج آن هم تأثیر دارد؟ و اگر باعث حزن و گریه شنونده شود، چه حکمى دارد؟ خواندن و شنیدن غزلهایى که به صورت سه ضرب و همراه با موسیقى خوانده مى‏شوند، چه حکمى دارد؟

ج ، موسیقی مطر و لهوی یکی از ملاکات موسیقی غیر مجاز لست لذا باید تمام موارد در نظر گرفته شود ملاک موسیقی مجاز و غیر مجازقبلا در مسله 1128 بیان شد.

س 8: آیا گوش‏دادن به غنا در خانه جایز است؟ اگر در فردى تأثیر نداشته باشد چه حکمى دارد؟

ج ، گوش دادن به غنا بطور مطلق حرام است، چه در خانه به تنهایى شنیده شود و یا در حضور دیگران و چه در او تأثیر بگذارد یا نگذارد.

س 11: من در مکانى کار مى‏کنم که صاحب آن همیشه به نوارهاى غنا گوش مى‏دهد و من هم مجبور به شنیدن آن هستم، آیا این کار براى من جایز است یاخیر؟

ج ، شما وظیفه دارید درمرحله اول در صورت وجود شرایط نهی از منکر کنید در مرحله دوم شغل و محل کار را تغییر دهید اگر این کار ممکن نبود یا مشقت زیاد داشت در مرحله سوم باید کاری کنید که صدای موسیقی به گوش شما نرسد مثلا چیزی در گوشتان بگذارید واگر این کار هم ممکن نبود و در مر حله چهارم که مجبور و مضطر هستید به موسیقی که بی اختیار به گوشتان می خورد گوش نکنید بعبارتی توجه نکنید

س 14: گوش دادن و توزیع غنا و موسیقى لهوى که محصول کشورهاى غربى است، چه حکمى دارد؟

ج ، اگر غربی بودن به مفهوم مناسبت موسیقی با مجالس لهو و لعب باشد حرام است و یا در جهت و مناسب با حکومت طاغوت باشد حرام است

س 15: خواندن به صورت غنا توسط هر یک از مرد یا زن چه از طریق نوار کاست باشد و یا از طریق رادیو و چه همراه موسیقى باشد و یا نباشد، چه حکمى دارد؟

س 1146: گوش دادن به صداى زن هنگامى که شعر و غیر آن را با آهنگ و ترجیع مى‏خواند اعم از اینکه شنونده، جوان باشد یاخیر، مذکر باشد یا مؤنث چه حکمى دارد؟ و اگر آن زن از محارم باشد، حکم آن چیست؟

ج ، اگربصورت غنا باشد بطور مطلق حرام است و فرقى بین موارد فوق نیست و در غیر غنا خواند و شنیدن برای نامحرم اشکال دارد مگر بصورتی باشد که ربیه ای در آن وجود نداشته باشد احتیاط در پرهیزاز خواند زن برای نامحرم و شنیدن آن است و همچنین غیر غنا برای محرم نیز اشکال ندارد.

س 1148: گاهى از رادیوهاى عربى بعضى ازآهنگهاى موسیقى پخش مى‏شود، آیا گوش دادن به آنها بخاطر علاقه به شنیدن زبان عربى جایز است؟

ج ، اگر غنایی باشد جایز نیست

س 1149: آیا تکرار اشعارى که بصورت آواز و بدون موسیقى خوانده مى‏شوند جایز است؟

ج ، اگر غنا نباشد اشکال ندارد

س 1153: گوش دادن به غنا اگر باعث تمایل بیشتر انسان به همسرش شود، چه حکمى دارد؟

ج ، برای تحقق یک امر مستحب یا واجب نمی توان به یک وسیله حرام توسل جست با وجود اینکه راههای دیگری نیز برای حل مشکل وجود دارد.

س 1154: اجراى کنسرت توسط زن براى زنان با علم به اینکه گروه نوازندگان نیز زن هستند، چه حکمى دارد؟

ج ، اگر موسیقی مجاز باشد ومفسده دیگری نداشته باشد اشکال ندارد

س 1155: اگر معیار حرمت موسیقى، لهو بودن و مناسبت آن با مجالس لهو و گناه است، پس آوازها و سرودهائى که باعث ایجاد طرب در بعضى از مردم حتّى کودک غیر ممیّز مى‏شوند، چه حکمى دارند؟ و آیا گوش دادن به نوارهاى مبتذلى که در آنها زنان به صورت غنا مى‏خوانند ولى طرب‏آور نیستند جایز است؟ همچنین مسافرینى که سوار اتوبوس‏هاى عمومى که غالبا از این نوارها استفاده مى‏کنند مى‏شوند، چه تکلیفى دارند؟

ج ، موسیقى که لهو ی بوده و مناسبت با مجالس لهو و گناه یکی ملاکات حرمت است و ملاکات دیگری نیز وجود دارد از جمله اینکه موسیقی باعث طرب شود وهمچنین غنا با صدای زن برای نامحرم یکی دیگر از ملاکات حرمت است اگرچه طرب آور نباشد ، واما در مکانهای مثل اتوبوس اول باید نهی از منکر نمود دوم اینکه اگر اثر نکرد باید از آن مکان خارج شد سوم اینکه اگر امکان خروج نبود یا مشقت یا خطر داشت باید کاری کند که موسیقی را نشنود چهارم اگر این کار نیز ممکن نبود و مجبور شد دیگر تکلیفی ندارد ولی توجه و گوش نکند

س 1156: آیا جایز است مردى غناى زن اجنبیه را به قصد لذت بردن از حلال خود گوش کند؟ آیا غناى زن براى شوهر و برعکس جایز است؟ و آیا این گفته صحیح است که شارع مقدس غنا را به علت ملازمت آن با مجالس لهو و لعب و عدم انفکاک از آن دو حرام کرده و تحریم غنا ناشى از تحریم آن مجالس است نظیر تحریم تجارت و ساخت مجسمه که فایده‏اى غیر از عبادت براى آن متصوّر نیست، بنابر این انتفاء مناط و علت حکم در این زمان ، مستلزم انتفاء حرمت است؟

ج ، اول اینکه خود غنا حرام است فرقی نمی کند به چه قصدی گوش داده شود لذا قصد خیر جوازعمل غیر شرعی نمی شود دوم محرمیت دخالتی در حکم حرمت غنا ندارد لذا تفاوتی بین همسر و زن اجنبی ندارد سوم اینکه مناسبت غنا با مجالس لهو و لعب یکی از ملاکات حرمت است لذا به صرف فرض مذکور حلال نمی شود چهارم اینکه در حرمت غنا و مجسمه سازی مناسبتی نیست تا حکمی یکسان داشته باشند

س 1158: بعضى از ترانه‏ها در ظاهر انقلابى هستند و عرف هم آنها را انقلابى مى‏داند ولى نمى‏دانیم که آیا خواننده، قصد خواندن یک ترانه انقلابى را داشته یا یک ترانه طرب‏آور و لهو را، با توجه به اینکه خواننده مسلمان نیست ولى ترانه‏هاى او ملّى و متضمّن جملاتى برضد اشغال و همچنین تحریک مردم به مقاومت است، گوش دادن به این ترانه‏ها چه حکمى دارد؟

ج ، قصد خواننده دخالتی در حکم مذکور ندارد و لذا اگر با توجه به ملاکات موسیقی مجاز و غیر مجاز از نظر شنوند موارد مورد نظر مجاز است اشکال ندارد

س 1159: جوانى بعنوان مربّى و داور بین‏المللىِ بعضى از ورزشها بکار اشتغال دارد. شغل او اقتضا مى‏کند که به بعضى از باشگاههائى وارد شود که غنا و موسیقى حرام در آنها پخش مى‏شود، با توجه به اینکه این کار مقدارى از هزینه‏هاى زندگى او راتأمین مى‏کند و فرصتهاى شغلى هم در محل زندگى او کم است، آیا این کار براى او جایز است؟

ج ، این شغل فی نفسه اشکال ندارد و لکن باید تاحد امکان از حرام پرهیز نماید لذا باید این موارد را رعایت نماید: درمرحله اول در صورت وجود شرایط نهی از منکر کنید در مرحله دوم شغل را تغییر دهید اگر این کار ممکن نبود یا مشقت زیاد داشت در مرحله سوم باید کاری کنید که صدای موسیقی به گوش شما نرسد مثلا چیزی در گوشتان بگذارید واگر این کار هم ممکن نبود و در مر حله چهارم که مجبور و مضطر هستید تکلیف ساقط است ولی به موسیقی که بی اختیار به گوشتان می خورد گوش نکنید بعبارتی توجه نکنید

س 1160: آیا فقط گوش دادن به موسیقى، حرام است یا اینکه شنیدن آن هم حرام است؟

ج ، گوش دادن که با توجه و اختیاراست حرام است و شنیدن که بطور غیر اختیاری و بدون توجه است اشکال ندارد البته احوط پرهیز از آن است و همچنین اگر شنیدن گوش دادن محسوب شود یا تأیید امر منکر باشد اشکال دارد

آموزش دادن و آموزش دیدن

س 1145: آیا آموزش موسیقى بخصوص سنتور جایزاست؟ ترغیب و تشویق دیگران به آن چه حکمى دارد؟

ج ، بکارگیرى آلات موسیقى براى نواختن موسیقى غیرلهوى، اگر براى اجراى سرودهاى انقلابى یا دینى و یا براى اجراى برنامه‏هاى فرهنگى مفید و برنامه‏هاى دیگر با غرض عقلائى مباح باشد، اشکال ندارد به شرط اینکه مستلزم مفاسد دیگرى نباشد و همچنین آموختن و یاددادن نوازندگى براى امر فوق فى‏نفسه اشکال ندارد. البته ترغیب و تشویق دیگران نیز باید در جهات یاد شده باشد .

س 1157: دانشجویان دانشکده علوم تربیتى باید در مرحله دروس اختصاصى در درس سرودها و آوازهاى انقلابى شرکت کنند زیرا در آنجا قطعه‏هاى موسیقى را آموخته و بطور اجمالى با آنها آشنا مى شوند. وسیله اصلى فراگیرى این درس ارگ است، آموختن این درس که جزء واحدهاى اجبارى است چه حکمى دارد؟ خرید و استفاده از وسیله مذکور براى ما چه حکمى دارد؟ و بخصوص خواهران نسبت به اجراى تمرین در برابر مردها چه وظیفه‏اى دارند؟

ج ، اگر موسیقی مجاز باشد اشکال ندارد و اینکه واحد اجباری درسی دلیل جواز اجرای فعل حرام از جمله موسیقی غیر مجاز نمی شود وخرید واستفاده از آلات موسیقی نیز در مورد مذکور اشکال ندارد و اجرای خواهران با رعایت مسائل شرعی و عدم مفسده اشکال ندارد و لذا بهتراست از اختلاط محرم و نامحرم پرهیز شود.

س 1165: چه آلاتى لهو محسوب مى‏شوند و استفاده از آنها به هیچ وجه جایز نیست؟

ج ، هر آلت موسیقی که از آن استفاده غیر شرعی شود و همچنین آلاتی که در موسیقی مجاز کاربرد ندارد یا خاص موسیقی غیر مجاز هستند لهوی محسوب می شوند

س 1166: آیا گرفتن اجرت براى تکثیر نوارهاى صوتى که محتوى امور حرامى هستند جایز است؟

ج ، هرفعلی که انجامش حرام با شد تکثیر و توسعه آن نیزحرام است 

س 1164: آیا آموزش موسیقى سنتى ایرانى به قصد نشر و احیاى موسیقى اصیل جایز است؟

ج ، ساختن و نواختن آلات موسیقی مجاز اشکال ندارد

استفتائات - محمد آموزگار