هو

عوامل فردی کاهش رزق و روزی ( پرسش و پاسخ) 

پرسش:

براساس آموزه‌های وحیانی چه عواملی در عرصه فردی موجبات فقر و کاهش رزق و روزی انسان را فراهم می‌آورد؟

پاسخ:

در بعد فردی عوامل کاهش رزق و روزی به شخصیت افراد شامل: پندار، گفتار و کردار و اخلاق مربوط می‌شود، و با مراجعه به آیات و روایات عواملی همچون بیکاری، تنبلی، بی‌تدبیری یا سوءتدبیر، اخلاق بد، گناه و نافرمانی و... در شمار عوامل کاستی رزق و روزی به حساب آمده است. به بیان دیگر در مقایسه با عوامل افزایش دهنده رزق و روزی بسیاری از آنها در نقطه مقابل و متضاد با یکدیگر قرار می‌گیرند که فقدان عوامل افزایش دهنده، عوامل کاهش دهنده رابه دنبال دارد. در اینجا به نحو اجمال به اهم عوامل کاهنده رزق و روزی می‌پردازیم.

1- بیکاری و تنبلی

همچنان که کار و تلاش عامل افزایش دهنده رزق و روزی است، تنبلی، کسالت و تن‌پروری عامل کاهنده روزی انسان خواهد بود.

امام صادق(ع) در این زمینه می‌فرماید: «کسی که نسبت به پاکیزگی و نماز خود تنبلی و کسالت ورزد، امیدی به خیر آخرت او نیست و کسی که نسبت به انجام شایسته امور معاش خود تنبلی ورزد، امیدی به خیر دنیای او نیست. (وسایل الشیعه، ج17، ص59)

همچنین آن حضرت یاران و پیروان خود را از اینکه در تأمین معاش خود وابسته و سربار دیگران باشند برحذر داشته و آنان را به جنبش و فعالیت برای تأمین رزق خود دعوت می‌نمایند. «ولاتکسل عن معیشتک فتکون کدا علی غیرک» در معیشت خود کسالت و تنبلی پیشه مکن در غیر این صورت سربار دیگران خواهی شد. (همان)

علی(ع) تشبیه لطیفی «فقر» را محصول ازدواج بی‌حوصلگی و ناتوانی برمی‌شمرد: «هنگامی که اشیا با یکدیگر ازدواج کردند، کسالت و ناتوانی با هم ازدواج کردند و از آنان فقر متولد شد». (همان)

یکی از مصادیق کسالت و تنبلی، خواب بین‌الطلوعین است که علاوه بر آثار منفی بر جسم انسان، موجب کاهش رزق او نیز می‌شود.

امام صادق(ع) در این زمینه می‌فرمایند: «خواب صبح (بین طلوع فجر تا طلوع خورشید) شوم است و موجب طرد رزق، زشتی و زردی چهره و تغییر آن می‌شود... خداوند ارزاق را بین طلوع فجر تا طلوع خورشید تقسیم می‌کند. از خوابیدن در این هنگام بپرهیزید.» (مکارم الاخلاق، ص305)

آری در تأمین معاش، نه تنها نباید زحمت خود را بر دوش مردم انداخت، بلکه نباید با دعا و درخواست نابجا، از انجام وظیفه خود شانه خالی کرد و آن را برعهده خدا گذاشت. چرا که چنین دعایی هرگز مستجاب نخواهد شد.

مرحوم کلینی در کافی ج1، ص511 روایتی نقل کرده که دعای سه گروه مستجاب نخواهد شد... و دعای مردی که در خانه خود بنشیند و بگوید، خدایا روزی مرا برسان، سپس به او خطاب شود: آیا راهی برای تأمین رزقت، قرار نداده‌ام؟

2- بی‌برنامگی

همچنان که تدبیر و برنامه‌ریزی در زندگی، نشان کمال شخصیت آدمی و از موجبات افزایش رزق و روزی انسان به حساب می‌آید، در نقطه مقابل آن، بی‌تدبیری و سوءتدبیر در زندگی، موجب فقر و تهیدستی خواهد گردید.

علی(ع) در زمینه تدبیر و برنامه‌ریزی امر معاش می‌فرمایند: ترک التقدیر فی المعیشه یورث الفقر، بی‌تدبیری و بی‌برنامگی در زندگی و امر معاش فقر را به ارث می‌گذارد. (خصال، ص504)

همچنین آن حضرت درمورد آثار حسن تدبیر و سوءتدبیر در امر معاش می‌فرمایند: «حسن التدبیر ینمی قلیل المال، و سوءالتدبیر یفنی کثیره» برنامه‌ریزی صحیح اقتصادی، مال اندک را افزایش می‌دهد و برنامه‌ریزی غلط، مال فراوان را نابود می‌کند. (الحیاه، ج4، ص884)