هو

ساز و کارهای کنترل بازار آزاد  

پرسش:

براساس آموزه‌های وحیانی چه ضوابط و راهکارهایی برای مقابله با مفاسد اقتصادی بازار آزاد و آزادی فعالیت‌های اقتصادی در نظر گرفته شده است؟

پاسخ:

در بخش نخست پاسخ به این سؤال ضمن تأکید اسلام بر کنترل خصلت حب نفس و زیاده‌طلبی انسان به مواردی همچون:

1- مبارزه با گران‌فروشی

 2- جلوگیری از احتکار

3- جلوگیری از انحصار برای مقابله با مفاسد اقتصادی اشاره کردیم. اینک در بخش پایانی دنباله مطلب را پی‌ می‌گیریم.

4- مبارزه با خیانت

یکی از راه‌های سالم‌سازی بازار، ایجاد جو سالم و قابل اعتماد میان خریداران و فروشندگان است. اسلام از دو روش به این مهم پرداخته است: از یک سو با نهی از اعمال ناشایست و کارهای آلوده به خیانت چون کم‌فروشی، معیوب فروشی و غبن، آنان را به داشتن معاملاتی صحیح و روشن فراخوانده، و از سوی دیگر، با وضع قوانینی چون خیارات، به طرفین معامله اختیار داده است که اگر مورد معامله، ناقص و معیوب یا کم ارزش بود حق فسخ داشته باشند. در قرآن کریم خداوند می‌فرماید:

«ویل للمطففین» وای بر کم‌فروشان (مطففین-1) همچنین پیامبر اعظم(ص) فرمود: «شرالناس، التجار الخونه» بدترین مردم، تاجران خائن و بد کارند. (الحیاه، ج6، ص387) امام‌صادق(ع) می‌فرماید: «غبن المؤمن حرام» فریب دادن مؤمن حرام است.» (همان، ج5، ص381)

5- جلوگیری از مشاغل فاسد و مخرب

انگیزه سودطلبی موجب می‌شود گروهی از تولیدکنندگان از مسیر سالم انسانی خارج شده، به تولید کالاهایی اقدام کنند که نه‌تنها به حال جامعه مفید نیست، بلکه مفاسد اجتماعی، اخلاقی، جسمی و روحی فراوانی به دنبال دارد از آن جمله می‌توان از تولید انواع مشروبات الکلی، موادمخدر، فیلم‌ها و مجلات خلاف عفت و آلات قمار نام برد.

تولید این قبیل کالاها در جامعه از دو جهت موجب فشار بر اقشار فقیر و کم درآمد می‌شود، ازیک سو مصرف این کالاها عوارض جسمی و روحی برجای گذاشته، هزینه‌های زندگی را افزایش می‌دهد و از سوی دیگر، با اختصاص بخشی از منابع تولید به تولید این کالاها، تولید کالاهای ضروری و موردنیاز با مشکل مواجه شده و باعث افزایش قیمت آنها می‌گردد. در نظام اقتصادی اسلام، تحت عنوان مکاسب محرمه (شغل‌های حرام) از اشتغال تولیدکنندگان به تولید این نوع کالاها ممانعت می‌شود. (مکاسب محرمه، امام‌خمینی، ج1و2)

به نقل از روزنامه کیهان 11/12/92